درسهايي درباره  خبرنويسي ( قسمت پنجم )

یزدفردا :مسعود طوفان:بيشتر مطالب اين نوشته ها بر اساس منابع آموزش خبرنويسي و نيز يادداشت هاي تدريس در كلاسهاي خبرنويسي تنظيم شده است و ترتيب خاصي ندارد . تذكر : مثال ها و آمارها فرضي است.

21. اجزاي تيتر

تيتر پنج جزء دارد :  تيتر اصلي / روتيتر / زير تيتر / خلاصه تيتر / ميان تيتر

تيتر اصلي (  Main Headline) داراي معني مستقل است ، مهمترين قسمت خبر را بيان مي كند و با حروف درشت تر نوشته مي شود . تيتر اصلي نقطه نمي خواهد اما از ساير نشانه ها در تيتر استفاده مي شود ، تيتر اصلي بايد واضح و كوتاه باشد .

روتيتر (  Kicker) بالاي تيتر اصلي قرار مي گيرد و با حروف كوچكتر نوشته مي شود :

روتيتر مي تواند به عنوان مقدمه تيتر باشد

مثال :                      از يك باند قاچاقچي

                   500 كيلوگرم هروئين كشف شد

روتيتر مي تواند به عنوان زمان باشد :

           مثال :                               صبح امروز

                نيروگاه خورشيدي يزد به بهره برداري مي رسد

روتيتر مي تواند به عنوان منبع خبر باشد :

       مثال :                                               رييس جمهور :

                                          ايران در توليد برق به خودكفايي رسيد

روتيتر مي تواند به عنوان سابقه خبر باشد :

            مثال :                         بدنبال حادثه فرونشست زمين در بلوار بسيج :

                                      مطبوعات يزد خواستار پاسخگويي مسئولان شدند

زير تيتر ( (Deck  بعد از تيتر اصلي مي آيد و مي تواند مكمل تيتر اصلي  و يا مستقل از آن باشد البته تيتر اصلي بايد بدون زير تيتر داراي معني مستقل باشد .

مثال :                              (روتيتر) با حضور معاون اول ريس جمهور :

                          همايش ملي سرمايه گزاري خارجي در يزد برگزار شد(تيتر)

                                   رتبه چهارم يزد در جذب سرمايه خارجي ( زير تيتر )

خلاصه تيتر ( Soustitre ) در برخي موارد كه خبر طولاني و حاوي مطالب متعدد است مي توان خلاصه اي از مطالب مهم ار بعد از تيتر اصلي يا زير تيتر به صورت جمله هاي مستقل وعلامت ستاره و يا نقطه هاي درشت ذكر كرد  يا آنرا در كادري قرار داد استفاده از خلاصه تيتر عموما در مطبوعات و سايت ها كاربرد بيشتري دارد .

ميان تيتر (Subhead ) ميان تيتر چند كلمه يا يك عبارت كوتاه است كه در ميان خبرهاي طولاني و خبرهاي تلفيقي براي تفكيك مطالب مختلف يك خبر مورد استفاده قرار مي گيرد مثلا خبر مربوط به نشست هاي خبري كه در ان مسائل مختلف طرح مي شود را مي توان با استفاده از ميان تيتر از هم جدا كرد . استفاده از  ميان تيتر براي پوشش دادن كنفرانس خبري كاربرد زيادي دارد . نمونه هاي زيادي از ميان تيتر را در خبرگزاري مهر مي توان مشاهده كرد .

22. يك منبع آگاه كه نخواست نامش فاش شود

به اين عبارت ها توجه نماييد :

يك منبع آگاه كه نخواست فاش شود به خبرنگار ما گفت ............

يك مقام آگاه در اين زمينه گفت ...........

تقريبا تمام مردم متوجه شده اند زماني كه اين عبارت ها در رسانه ها به كار مي رود منابعي هستند كه به احتمال زياد وجود خارجي ندارد و رسانه مزبور با توسل به اين عبارت درصدد بهره برداري هاي سياسي و نيز جريان سازي خبري است . تنها زماني مي توان از اين عبارت ها در خبر استفاده نمود كه انتشار نام منبع خبري براي او و يا منافعش به صورت جدي خطر ساز است بنابراين كاربرد اين قبيل اطلاع رساني بسيار محدود است . اين نوع عبارت ها متاسفانه بيشتر در رسانه هاي داخلي كاربرد بيشتر يافته و جدي تر گرفته مي شود در حاليكه عموما در رسانه هاي خارجي ، خبري كه منبع دقيقي ندارد كمتر اهميت دارد . در همين زمينه عبارت هايي نظير شنيده شده است / گفته مي شود و يا اختصاص صفحات خاص به مطالبي نظير كلاغ نيوز / نيمه پنهان / نيمه محرمانه / ناگفته ها/ حاشيه ها و ... حاكي از يك آسيب جدي و رفتار غير حرفه اي در رسانه هاي ما دارد ؛ در برخي از موارد برخي رسانه ها بخش عمده اي از اخبار خود را به چنين عناويني اختصاص مي دهند كه اين امر همزمان با رقابت هاي انتخاباتي و يا درگيري منافع گروههاي سياسي افزايش مي يابد در چنين حالتي است كه به اصطلاح گفته مي شود فرمان رسانه از دست حرفه اي ها گرفته شده و در اختيار سياستمداران  قرار گرفته است .

23. خبرهاي پيام رسان / خبرهاي جريان ساز

برخي از اخبار صرفا اطلاع رساني مي كنند و برخي جريان سازند . خبرهاي پيام رسان اطلاع و يا آگاهي درخصوص يك رويداد به خواننده مي دهند وتمام مي شوند اما خبرهاي جريان ساز موج ايجاد مي كنند  گاه منجر به التهاب در افكار عمومي مي شوند و قابليت اينرا دارند كه توسط رسا نه هاي ديگر پيگيري شوند ، دستمايه ساير گمانه زني ها و توليد اخبار و يا گزارش هاي تكميلي قرار گيرند . اينگونه اخبار معمولا با منافع عده اي گره خورده اند و يا موقعيت يك فرد ، رهبر سياسي ، حزب ، گروه ، دسته و يا يك صنف اقتصادي و يا تجاري را تهديد مي كنند و يا بر آن تاثير مي گزارند .رسانه هاي فراگير و تاثيرگزار كه داراي پوشش گسترده هستند با انتشار اخبار جريان ساز به اصطلاح افكار سازي مي كنند . اينگونه اخبار بايد به شكل خاص عرضه شوند . يك شكل از آن " ورود مهيب  " نام دارد ، دراين حالت رسانه موضوع خبري را به شكل پر حجم و گسترده اما به زبان عاميانه مطرح مي كند  استعداد خبرنگاران آن رسانه در بال و پر دادن به اين جريان ، كش دادن موضوع همراه با ساختاري غافلگيرانه از ديگر ويژگي هاي آن است ، اينگونه اخبار جريان ساز صرفا شامل اخبار جدي و خشك مثل گزارش هاي سياسي و اقتصادي نمي شود بلكه اخبار حوادثي هم از جمله آن است اخبار مربوط به جنايت ها ، رسوايي ها ، درگيري هاي فيزيكي و يا زندگي خصوص اشخاص مشهور و غيره  اينها چيزهاي هستند كه شرح و بسط دادن به آنها مي تواند در افكار عمومي موج ايجاد نمايد و تاثيرگزار باشد .

به عنوان مثال انتشار يك سلسله گزارش ها در خصوص زندگي شبانه در يزد با درونمايه تغيير ذائقه يزدي ها در تفريح و خوشگذراني مي تواند از جمله اخبار جريان ساز ناميد . انتشار اين قبيل مطالب كه مربوط به برملا نمودن لايه هاي پنهان زندگي مردم است همراه با بيان گرايش هاي تازه  درطبقه متوسط مردم يزد مي تواند از سوي مراكز رسمي و غير رسمي به واكنش منجرگردد  ، از همين دست گزارش ها مثلا پرداختن به نوع ارتباط شركت هاي مشهور و ثروتمنتد يزدي با صاحبان قدرت سياسي صرفا از حالت خبر فراتر مي رود و مي تواند يك سلسه كنش و واكنش را بدنبال داشته باشد . حالا اگر اين قبيل اخبار جريان ساز از سوي رسانه اي فراگير ، حرفه اي و به زبان عاميانه بيان شود داراي ابعاد و نتايج بسيارگسترده خواهد بود .    

24. نقل قول در تيتر

زماني كه خبرنگار نقل قول از يك منبع خبري را در داخل گيومه قرار مي دهد به صورت غير مستقيم به خواننده القا مي كند كه آنچه در تيتر به آن اشاره شده عقايد و نظرات منبع خبر است كه مي تواند درست يا نادرست باشد .به عبارت ديگر  داخل گيومه دقيقا اظهارات منبع خبري به طور مستقيم  ذكر مي شود

مثال :

تيتر : مديرعامل يك كارخانه در يزد اظهارات معترضان را " غير واقعي و غير منصفانه " دانست

     ليد : مديرعامل يك كارخانه در يزد  در واكنش به اعتراض  كارگران به  ميزان دستمزدها آنرا " غير واقعي و غير منصفانه " دانست ..

در تنظيم خبر بالا علامت گيومه به خبرنگار و رسانه اين امكان را مي دهد تا نشان دهد اظهارات مديرعامل شركت كاشي صرفا نظرات وي است و رسانه آنرا تاييد و يا تكذيب نمي كند .

مثال :

بنيامين نتانياهو  فلسطبني ها را "  خشونت طلب " خواند

در مثال بالا خشونت طلب خواندن صرفا نظر شخصي نتانياهو است و با قرارگرفتن در گيومه كاملا شخصي بودن و حتي اشتباه و مغرضانه بودن  نظر وي القا مي شود .

25. انواع ليد

در ليد بر اين اساس كه جمله را با كدام عنصر خبري شروع مي كند ليد به همان عنوان ناميده مي شود بنابراين  ليد كه ؟ چه ؟ كجا ؟ چرا ؟ كي ؟ چگونه ؟ به ترتيب با عناصر خبري كه / چه / كجا / چرا / كي ( چه موقع ) و چگونه شروع مي شود .توجه داشته باشيد كه شروع ليد با هركدام از اين عناصر خبري نشان دهنده اهميت آن عنصر خبري است يعني اگر شما ليد خود را با عنصر "كه " شروع نموديد قاعدتا بر ارزش خبري شهرت تاكيد شده است ، در همين رابطه تاكيد بر عنصر خبري كي ( چه موقع )  معادل برجسته نمودن ارزش زمان و تازگي است و يا عنصر مكان به ارزش مجاورت اشاره دارد

اجازه بدهيد با هريك از عناصر ششگانه خبري يك نمونه ليد بسازيم :

ليد با كه : استاندار يزد از تعطيلي ادارات دولتي استان  در روزهاي پنجشنبه خبر داد .

در اين مثال تاكيد بر منبع خبر يعني بالاترين مقام سياسي در استان است و ارزش شهرت دارد .

ليد با كجا : شهرستان بهاباد صبح امروز بر اثر زلزله اي به قدرت 5/4 ريشتر لرزيد .

ليد با چه : بيمارستان فوق تخصصي سرطان فردا در يزد افتتاح مي شود

ليد با چرا ؟ بر اثر خارج شدن قطار از ريل در ايستگاه نظرآباد يزد 4 نفر كشته و 35 نفر زخمي شدند

ليد با كي ؟ فردا بيمارستان فوق تخصصي سرطان در يزد افتتاح مي شود

ليد چگونه ؟ با پيام رييس جمهور همايش يكروزه راهكارهاي توسعه صنعت گردشگري در محل هتل مشيرالممالك يزد برگزار شد .

همانطور كه ملاحظه مي شود هركدام از ليد هاي بالا صرفا داراي چند عنصر خبري مي باشند و به عبارت ديگر كاري كه ما در ليد به عنوان اولين پارگراف خبر انجام مي دهيم آوردن اطلاعات كليدي در قالب مهمترين عناصر خبري است . حالا اگر هركدام از اين عناصر خبري را در ابتداي ليد خود بياوريم برآن عنصر خبري تاكيد بيشتري كرده ايم . دربسياري از اخبار عنصر خبري "كه" يا همان منبع خبر در ابتداي ليد قرار مي گيرد .

مثال :

وزير جهاد كشاورزي گفت مشكلي در توليد و عرضه گوشت مرغ نداريم .

مديركل راه و شهرسازي يزد از احداث باند دوم جاده يزد – طبس خبر داد.

معاون امور عمراني استانداري يزد از طرح هاي نيمه تمام صنعتي در شهرستان صدوق بازديد كرد .

.رييس دانشگاه يزد بر افزايش ظرفيت تحصيلات تكميلي بويژه در مقطع دكترا در اين دانشگاه تاكيد كرد .

رييس جمهور گفت با هدايت و جذب سرمايه هاي سرگردان در بخش انرژي ، مشكلات مالي اين بخش حل مي شود .

در تمام مثال هاي فوق از ليد "كه " استفاده شده است . 

ادامه دارد ...

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا